DE LAATSTE SORTIE VAN ED-771 door Neil Buchanan

Onze familieleden dienden in 467 Sqn RAAF dat was geformeerd in 1942 en gelegerd op RAF Bottesford in Leicestershire. Deze jongemannen vlogen in een Lancaster bommenwerper ontworpen door Roy Chadwick, met het serienummer ED-771, Squadron identificatie letters Peter Orange en radio callsign letter E voor Edward. E voor Edward had een vleugelwijdte van 31 meter, 4 x Merlin Rolls Royce motoren, een 10 meter lang bommenruim, het had een snelheid van 450 km/h en een huid van 0.7 mm dik aluminium. E voor Edward's bemanning bestond uit:

Met gegevens uit het rapport dat Rex aan mijn vader gaf (de stiefbroer van Sgt Peat) in 1982 en uit de ervaringen van andere bemanningen, volgt hier een verslag van E voor Edward's sortie in de nacht van 30 april/1 mei 1943. Het is een verslag dat verteld moet worden omdat het een verhaal is van professionaliteit, dapperheid en opoffering.

Waarschijnlijk rond lunchtijd op 30 april 1943, vernam de bemanning dat ze die avond in actie zouden komen. De mannen van het squadron hadden zich verzameld in de briefing room, speculerend over het aanvalsdoel voor de komende nacht. Air Chief Marshall 'Bomber' Harris had aangevangen met de Battle of the Ruhr Campaign in maart van dit jaar dus was het niet zo'n verrassing dat het aanvalsdoel de Krupps metaalfabrieken in Essen zouden worden - gelegen in het hart van het Duitse industriegebied. Toch was er spanning omdat dit het best verdedigende gebied was in heel Duitsland. De piloten, navigators en bommenrichters zouden een aanvullende briefing krijgen over hun respectievelijke rol.

Na een korte rust en het avondmaal doorliep de bemanning de lijst van voorbereidingstaken voor de opdracht die onder andere inhield details over hun nabestaanden, mochten ze niet terugkeren. Nadat ze hun uitrusting hadden aangetrokken, waren ze aan boord gegaan van het vliegtuig en hadden hun posities ingenomen. De motoren werden gestart, de blokken voor de wielen waren weggetrokken en het vliegtuig taxiede naar het begin van de startbaan om te wachten op het startsignaal. Elk bemanningslid voelde een combinatie van opwinding, spanning en zenuwen terwijl de adrenaline door de aderen pompte. E voor Edward was beladen met een 4000 pond cookie bom en 4300 pond aan brandbommen. Om 00:22 uur, stond E voor Edward in positie aan het begin van de startbaan en Rex, de vingers van zijn rechterhand op de vier gashendels, duwde ze naar voren met behulp van Billy Fairs linkerhand. De 4 Merlin motoren brulden toen ze de Lancaster met haar lading van 8000 pond over de startbaan deden rollen.

Het leek of E voor Edward aanvankelijk wat moeite had om op te stijgen, maar uiteindelijk kwamen de wielen los van het asfalt en het vliegtuig won spoedig hoogte totdat het boven de 20,000 voet (6000 meter) vloog.

Boven het Kanaal aangekomen testten de boordschutters de mitrailleurs, controleerden dat niets haperde en gingen terug in de beginstand om de lucht af te speuren naar de vijand. Spoedig klonken de woorden “vijandelijke kust in zicht” over de intercom - de bemanning bevond zich nu boven vijandelijk gebied met de mogelijkheid op contact met de vijand die vastbesloten was ze tegen te houden. Ze passeerden veilig de Nederlandse kust, de luchtafweer ontwijkend, en zetten hun koers voort naar het aanvalsdoel.

Meer dan 300 vliegtuigen namen deel aan deze sortie - alle bemanningen zochten naar de markering fakkels die door 10 Mosquito Pathfinders waren gedropt of naar de inslag van de bommen, afgeworpen door de vliegtuigen die voor hen uitvlogen. E voor Edward moet een van de eerste vliegtuigen zijn geweest. Officiële verslagen geven weer dat de bombardementen plaatsvonden tussen 02.30 en 03.15 uur. Rex herinnerde zich later dat hij zich omstreeks 02.00 uur in het doelengebied bevond. Roggy Capron gaf Rex aan dat ze het doel naderden, het uitzicht moet beangstigend zijn geweest - grote, witte stralen van licht die door de duisternis priemden vanaf de grond, een maalstroom van flak die ontplofte in de lucht om het vliegtuig heen, soms zo dichtbij dat het geluid van scherven die door de aluminium romp ketsten werd gehoord. De geur van cordiet in de lucht en, op de grond, de gloed van de brandende markering fakkels van de Pathfinders. In de nabijheid van het doel begon Rex met de aanval en John Phillips verplaatste vanuit zijn positie naar de bommenrichtapparatuur en camera in de neus van de Lancaster.

Op dit moment melde Tom, over de intercom aan de bemanning dat ze waren opgemerkt door een Duitse nachtjager, een Focke-Wulf 190. In die tijd werd de FW nog niet echt gebruikt als nachtjager en was het niet uitgerust met radar, maar het silhouet van E voor Edward stak scherp af tegen de gloed rondom het doelengebied. Het vliegtuig bevond zich nu in een zeer gevaarlijke positie. Ondanks de dreiging dat ze zouden worden aangevallen zetten Rex en de bemanning de aanval voort - waren ze in paniek geraakt en omgedraaid dan had het risico van een botsing met andere bommenwerpers op de loer gelegen. Ontwijkende manoeuvres zou het accuraat bombarderen hebben doen resulteren in een mislukte opdracht. Ze moesten hun taak wel afmaken en terwijl ze zich schrap zetten voor de komende aanval werden de bommenluiken geopend.

De FW viel aan vanaf de achterzijde, Tom en John openden het vuur op hetzelfde moment als de Duitse nachtjager een stoot vuur losliet op de Lancaster. Het kleinere kaliber van de bewapening van de Lancaster was geen partij voor de kanonnen van de FW. Het kanonvuur scheurde door de romp van E voor Edward waarbij John Proctor en Harold Edwards sneuvelden. Ondanks dat het perspex van zijn toren was beschadigd en de hydrauliek was uitgeschakeld werd Tom niet geraakt, al kon hij zijn wapens niet meer eleveren. Rex voelde het trillen van de impact van het kanonvuur, het verslechteren van de besturing van het vliegtuig en vroeg naar de toestand van zijn bemanning. Ondanks de onrust in het vliegtuig bracht Rex de Lancaster naar het doel en gaf de controle over aan John Phillips, op de juiste hoogte, met de juiste snelheid. John melde dat de bommenluiken open waren en gaf de laatste correcties voor de richting van het vliegtuig - steady, steady, beetje naar rechts - bommen los! Zonder overdrijven kan worden gesteld dat de focus van de bemanning om een vliegtuig, aangevallen en tijdens het afwerpen van de bommenlast, te controleren en beschermen bijna ongelooflijk is geweest.

Rex zou gevoeld moeten hebben dat de controle verbeterde en het vliegtuig hoogte won nadat de bommen waren afgeworpen, maar dit was onwaarschijnlijk na de opgelopen schade. Hoe dan ook, ze werden nog steeds aangevallen en begonnen ontwijkende manoeuvres uit te voeren. Billy en Roggy verlieten hun posities om de schade op te nemen en zagen dat niet alleen het midden van het vliegtuig in de brand stond, maar ook dat het kanonvuur van de nachtjager het ontkoppelingsmechanisme van de brandbommen had beschadigd en ere en koker met brandbommen vast zat in de buik van het vliegtuig. Deze bommen, die bestonden uit een legering van magnesium met een kern van thermiet, verbranden met een temperatuur dat staal kon doen smelten. Zij stonden in brand midden in de Lancaster. Verder stroomde de hydraulische olie uit John Proctor 's toren naar het vuur hetgeen de situatie verslechterde.

Op dit moment, als alles wanhopig leek, werden de zorgen nog erger toen Tom waarschuwde dat een tweede Focke-Wulf de aanval inzette, vanaf de onderzijde van de Lancaster. Billy en Roggy, probeerden heldhaftig de brandbommen met de hand te laten vallen maar zonder geluk en gingen verder met de brandbestrijding binnen de grenzen van wat eigenlijk een aluminium doodskist was. De hitte die ze moesten doorstaan terwijl ze bezig waren het vliegtuig te redden moet ongelooflijk zijn geweest. In werkelijkheid was het zo heet dat de zuurstofflessen begonnen te ontploffen wat gaten maakte in het vliegtuig - en het was de explosie van een van de zuurstofflessen die Roggy doodde terwijl hij de brand trachtte te blussen. Ondertussen probeerde Rex de bommenluiken te sluiten om zo minder zuurstof toe te laten, maar tevergeefs, terwijl Tom nog steeds bezig was de FWs te bevechten vanuit zijn niet functionerende toren om verdere aanvallen te voorkomen.

In Rex zijn verslag van de actie lezen we dat of de beide nachtjagers dachten dat het afgelopen was met het vliegtuig of dat de Lancaster verdwenen was in de wolken. De navigator, radio-bedienaar en boordschutter waren gesneuveld, d e staartschutter was beperkt in zijn optreden en Billy had zeer zeker brandwonden, maar, omdat de motoren niet beschadigd waren en ze nog steeds boven de zes kilometer vlogen, had de Rex de hoop dat ze thuis konden komen. Hij merkte toen dat de exploderende zuurstofflessen de beide rolroeren hadden beschadigd en dat het landingsgestel en bommenluiken opengevallen waren wat een grote luchtweerstand en terugval van snelheid veroorzaakte.

E voor Edward verloor hoogte en reageerde slechter en ondanks de dappere poging terug te keren naar de basis, gaf Rex op 1500 meter hoogte de opdracht het vliegtuig te verlaten. De dril voor de staartschutter was als volgt. Terug in de romp om zijn parachute op te halen, terug in de toren deze te draaien en achteruit uit het vliegtuig te rollen. Omdat Tom zijn toren beschadigd was en niet kon draaien moest hij het vliegtuig verlaten via de deur vlak voor de staartvleugel. Of het door het vuur kwam of andere oorlogsschade weten we niet, maar Tom moet uit de deur gesprongen zijn in plaats van een zittende positie, als een bal naar buiten rollend. Zijn lichaam werd gevonden met een niet geopende parachute en met een ernstige hoofdwond, waarschijnlijk veroorzaakt door de staartvleugel. Zo ongelooflijk ongelukkig om de aanval van de nachtjagers te hebben overleefd en dan op deze manier te sterven.

Ondertussen hield Rex het vliegtuig zo recht als mogelijk om zo John en Billy de mogelijkheid te geven eruit te springen. Ten slotte verliet Rex het vliegtuig op iets meer dan 300 meter, 30 seconden later had hij geen tijd meer gehad om zijn parachute te openen. Rex, John en Billy werden gevangengenomen door Duitse patrouilles en ofschoon er geen rapport van is werd Rex waarschijnlijk in het ziekenhuis behandeld voor verwondingen en verbrandingen. Zij waren voorbestemd om de rest van de oorlog door te brengen als krijgsgevangenen en het monument staat niet ver van de locatie waar E voor Edward uiteindelijk neerstortte 0m 03:15 uur op 1 mei 1943. Interessant is dat de oorlogsverslagen spreken over het neerschieten door een lokale luchtdoelbatterij - ze hebben mogelijk geschoten op een vliegtuig zonder bemanning op 300 meter hoogte - maar we weten dat de schade al veel eerder werd toegebracht.

Als men de acties van deze jonge mannen beschouwd, dan zal de inzet voor elkaar en de zaak waarvoor zij vochten zonder meer inspireren en indruk maken. We zijn trots op hun daden en de opofferingen die ze gedaan hebben voor de vrijheid, net als duizenden andere mannen en vrouwen. We moeten waarderen dat vrijheid kwetsbaar is en een kostbaar goed, special in deze tijd als de schaduw van de tirannie weer valt over een onschuldige bevolking in Oost-Europa.